Je lichaam heeft ijzer nodig om hemoglobine aan te maken. Dit is een proteïne in de rode bloedcellen, dat ze in staat stelt om zuurstof door je lichaam te transporteren.
Wanneer er niet genoeg hemoglobine in je lichaam aanwezig is, krijgen je spieren en weefsels niet voldoende zuurstof en werken ze niet optimaal. Je kunt hierdoor bloedarmoede ontwikkelen.
Hoewel er verschillende soorten ijzertekort bestaan, is bloedarmoede wereldwijd de meest voorkomende vorm.
Veelgenoemde oorzaken van een ijzertekort zijn onder andere het hebben van een ongezond voedingspatroon of het volgen van diëten, inflammatoire darmziekten en een verhoogde benodigde hoeveelheid ijzer tijdens de zwangerschap, menstruatie of inwendige bloedingen.
Wat de oorzaak ook is, een ijzergebrek kan voor nare symptomen zorgen die je kwaliteit van leven beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan een slechte gezondheid, of problemen met het concentratievermogen of de productiviteit.
Tekenen en symptomen van een ijzertekort kunnen verschillen en zijn afhankelijk van de ernst van de bloedarmoede, de snelheid waarmee het zich ontwikkelt, je leeftijd en je algehele gezondheid.
In sommige gevallen ervaren mensen geen symptomen.
Hier zijn 10 tekenen en symptomen van een ijzertekort, te beginnen met de meest voorkomende:
1. Ongewone vermoeidheid
Een oververmoeid gevoel is een van de meest gebruikelijke symptomen van een ijzertekort. Meer dan de helft van de mensen met een ijzergebrek krijgt hiermee te maken.
Dit komt omdat je lichaam ijzer nodig heeft om een proteïne aan te kunnen maken dat hemoglobine heet. Hemoglobine kan teruggevonden worden in de rode bloedcellen, waar het helpt om zuurstof door je lichaam te verspreiden.
Als je lichaam niet genoeg hemoglobine aan kan maken, komt er minder zuurstof in de weefsels en spieren terecht, waardoor ze minder energie krijgen. Bovendien moet je hart harder werken om meer zuurstofrijk bloed door je lichaam te pompen, waardoor je moe kunt worden.
Omdat moeheid vaak gezien wordt als een normaal onderdeel van het drukke, moderne leven, is het moeilijk om op basis van puur dit symptoom een ijzergebrek vast te stellen.
Veel mensen met een ijzertekort ervaren echter ook een laag energieniveau, zwakheid, een geïrriteerd gevoel en hebben moeite om zich te concentreren, of zijn weinig productief op hun werk.
SAMENVATTING:
Oververmoeidheid is een van de meest voorkomende tekenen van een ijzertekort. Dit komt omdat minder zuurstof je weefsels weet te bereiken, waardoor je lichaam minder energie krijgt.
2. Bleekheid
Een bleke huid en een bleke kleur aan de binnenkant van de onderste oogleden is een ander veel voorkomend teken van een ijzertekort.
Hemoglobine in de rode bloedcellen zorgt ervoor dat het bloed haar rode kleur krijgt, dus de lage ijzerwaarden die bij een ijzertekort horen, maken het bloed minder rood. Dit is waarom de huid haar gezonde, rozige kleur kan verliezen bij mensen met een ijzergebrek.
Deze bleekheid kan tot uiting komen over het hele lichaam van degene met het ijzertekort, maar het kan zich ook beperken tot een bepaald gebied, zoals het gezicht, het tandvlees, de binnenkant van de lippen of de onderste oogleden en zelfs de nagels.
Bij het vermoeden van een ijzertekort, gaat de dokter vaak het eerst naar deze symptomen op zoek. Het moet echter wel bevestigd worden door middel van een bloedtest.
Bleekheid komt vaak voor bij matige en ernstige gevallen van bloedarmoede.
Als je je onderste ooglid naar beneden trekt, hoort de binnenkant een heldere, rode kleur te hebben. Als het erg zacht roze of gelig is, kan dit betekenen dat je een ijzertekort hebt.
SAMENVATTING:
Algehele bleekheid of bleekheid in bepaalde gebieden zoals het gezicht, het onderste ooglid, of de nagels kunnen erop wijzen dat je een matig of ernstig ijzertekort hebt. Dit wordt veroorzaakt door minder hemoglobine, dat het bloed normaal van de rode kleur voorziet.
3. Kortademigheid
Hemoglobine zorgt ervoor dat de rode bloedcellen zuurstof door je lichaam kunnen transporteren.
Wanneer je, als gevolg van een ijzertekort, weinig hemoglobine in je lichaam hebt, zijn je zuurstofwaarden ook laag. Je spieren krijgen daardoor niet genoeg zuurstof om normale activiteiten te ondersteunen, zoals wandelen.
Je lichaam probeert vervolgens meer zuurstof binnen te krijgen, waardoor je ademhalingsfrequentie stijgt.
Dit is de reden dat kortademigheid een bekend symptoom van een ijzertekort is.
Als je merkt dat je buiten adem raakt tijdens het verrichten van gewone, dagelijkse taken die je normaal gesproken met gemak kunt uitvoeren (zoals wandelen, traplopen, of sporten), is een ijzergebrek hier wellicht de oorzaak van.
SAMENVATTING:
Kortademigheid is een symptoom van een ijzertekort, omdat een laag hemoglobine gehalte betekent dat je lichaam niet in staat is om zuurstof effectief naar de spieren en weefsels te transporteren.
4. Hoofdpijn en duizeligheid
Een ijzertekort kan voor hoofdpijn zorgen.
Dit symptoom lijkt minder vaak tot uiting te komen en gaat vaak gepaard met een licht gevoel in het hoofd en met duizeligheid.
Bij een ijzertekort zorgen de lage hemoglobinewaarden in de rode bloedcellen ervoor dat er niet genoeg zuurstof bij de hersenen kan komen. Het gevolg hiervan is dat bloedvaten in de hersenen kunnen opzwellen, waardoor er druk en hoofdpijn ontstaat.
Hoewel hoofdpijn vele oorzaken kent, kan regelmatige, terugkerende hoofdpijn en duizeligheid erop wijzen dat je een ijzertekort hebt.
SAMENVATTING:
Hoofdpijn en duizeligheid kunnen tekenen zijn van een ijzertekort. Een tekort aan hemoglobine betekent dat er niet genoeg zuurstof bij de hersenen komt, waardoor de bloedvaten opzwellen en voor druk zorgen.
5. Hartkloppingen
Een bonzende hartslag, ook wel hartkloppingen genoemd, is een ander symptoom van bloedarmoede.
Hemoglobine is de proteïne in rode bloedcellen, die de verspreiding van zuurstof door het lichaam ondersteunt.
Bij een ijzertekort zorgt het lage hemoglobineniveau ervoor dat het hart extra hard moet werken om zuurstof rond te pompen.
Dit kan tot een onregelmatige hartslag leiden, of je het gevoel geven dat je hart extreem snel klopt.
In zeer ernstige gevallen kan het resulteren in een vergroot hart, hartruis of hartfalen.
Deze symptomen komen echter niet vaak voor. Je moet een hele tijd aan een ijzertekort lijden, wil je deze symptomen ervaren.
SAMENVATTING:
Als er sprake is van een ijzergebrek, moet het hart extra hard werken om zuurstof door het lichaam te transporteren. Dit leidt tot een onregelmatige, of een versnelde hartslag en kan zelfs voor hartruis, een vergroot hart, of hartfalen zorgen.
6. Droge en beschadigde huid en haar
Droge en beschadigde huid en haar kunnen tekenen zijn van een ijzertekort.
Wanneer je lichaam te weinig ijzer heeft, richt het zich bij de verspreiding van het beperkte zuurstofgehalte eerst op de vitale functies, zoals organen en weefsels.
Als je huid en haar te weinig zuurstof krijgen, kunnen ze droog en zwak worden.
Een ernstig ijzertekort kan samenhangen met haaruitval.
Tijdens dagelijkse activiteiten als wassen en borstelen is een beetje haarverlies normaal. Verlies je echter plukken haar, of valt er meer uit dan normaal, dan wordt dit mogelijk veroorzaakt door een ijzertekort.
SAMENVATTING:
Omdat je huid en haar in het geval van een ijzergebrek minder zuurstof uit je bloed ontvangen, verdroogt en beschadigt het. In ernstiger gevallen kan er haarverlies optreden.
7. Opgezwollen en pijnlijke tong en mond
Soms kun je een indicatie krijgen van bloedarmoede door in je mond te kijken.
Tekenen van een ijzertekort zijn een gezwollen, ontstoken, bleke, of ongewoon gladde tong.
Weinig hemoglobine door ijzergebrek, resulteert in een bleke tong. Een lager niveau van myoglobine kan ervoor zorgen dat de tong pijnlijk, glad en gezwollen wordt.
Myoglobine is een proteïne in de rode bloedcellen die de (tong)spieren ondersteunt.
Een ijzergebrek kan daarnaast een droge mond, pijnlijke scheurtjes in de mondhoeken en blaren veroorzaken.
SAMENVATTING:
Een pijnlijke, gezwollen of ongewoon gladde tong kunnen tekenen zijn van bloedarmoede. Scheurtjes in de mondhoeken kunnen hier ook op duiden.
8. Rusteloze benen
Ijzergebrek is gelinkt aan het restless legs syndrome (RLS).
RLS is de sterke drang om je benen te bewegen als ze in rust verkeren. Het kan ook gepaard gaan met nare en vreemde tintelingen of een jeukend gevoel in de voeten en benen.
Vaak is het ‘s nachts erger, waardoor het voor mensen met dit syndroom moeilijk kan zijn om voldoende slaap te krijgen.
De oorzaken van RLS zijn nog niet bekend.
Bij ongeveer 25% van de mensen met RLS is echter sprake van bloedarmoede. Hoe lager de ijzerwaarden, hoe erger de symptomen zijn.
SAMENVATTING:
Mensen met bloedarmoede hebben een hogere kans om restless legs syndrome te ontwikkelen. RLS is de sterke drang om je benen te bewegen terwijl ze in rust zijn.
9. Breekbare of lepelvormige vingernagels
Een weinig voorkomend symptoom van ijzertekort is het hebben van breekbare of lepelvormige vingernagels. Deze aandoening heet koilonychia.
Vaak begint dit met breekbare nagels die snel afbreken of scheuren.
In een later stadium van ijzertekort kunnen lepelvormige nagels ontstaan. Het midden van de nagel zakt iets in en de randjes komen omhoog zodat de nagel er rond uitziet, als een lepel.
Dit is echter een zeldzaam symptoom en komt normaal gesproken alleen voor in zeer ernstige gevallen van bloedarmoede.
SAMENVATTING:
Breekbare of lepelvormige vingernagels kunnen aanwijzingen zijn voor zeer ernstige bloedarmeode.
10. Overige tekenen van een ijzertekort
Verschillende overige tekenen kunnen erop wijzen dat je weinig ijzer in je lichaam hebt. Deze symptomen komen minder vaak voor en kunnen bovendien samenhangen met andere aandoeningen dan een ijzertekort.
Andere tekenen van bloedarmoede zijn:
- Verlangen naar vreemd voedsel: een hunkering naar vreemd voedsel of niet eetbaar voedsel heet ‘pica’. Vaak omvat dit de drang om ijs, klei, modder, kalk of papier te eten en kan het een teken zijn van ijzertekort. Dit symptoom kan ook voorkomen tijdens een zwangerschap.
- Angstgevoelens: het door ijzergebrek veroorzaakte zuurstoftekort kan angstige gevoelens veroorzaken. Wanneer het ijzerniveau weer goed is, verbeterd of verdwijnt dit meestal.
- Koude handen en voeten: een ijzergebrek houdt in dat er ook minder zuurstof naar de handen en voeten wordt getransporteerd. Sommige mensen zullen meer kou om zich heen voelen of hebben koude handen en voeten.
- Ziekte: ijzer is nodig voor een gezond immuunsysteem. Een ijzergebrek maakt je vatbaarder voor ziektes.
Wat kun je doen als je denkt dat je een ijzergebrek hebt
Als je vermoedt dat je bloedarmoede hebt, kun je de volgende dingen doen.
Praat met je dokter
Maak een afspraak bij je huisarts als je denkt dat je symptomen hebt die op een ijzertekort kunnen wijzen. Een eenvoudige bloedtest zal uitwijzen of je bloedarmoede hebt.
Als je dokter bevestigt dat er sprake is van een ijzertekort, kun je het waarschijnlijk eenvoudig behandelen door je ijzerinname te verhogen. Dit kan door middel van voeding of door het slikken van ijzertabletten.
Het doel van de behandeling is om de hemoglobine weer op normaal niveau te krijgen en om de ijzervoorraad in je lichaam aan te vullen.
Probeer er zeker van te zijn dat je via je voeding voldoende ijzer binnenkrijgt. Gebruik alleen supplementen als je dokter je deze aanraadt.
Eet ijzerrijk voedsel
Als je dokter gelooft dat het ijzertekort mogelijk is ontstaan door een tekort aan ijzer in je voeding, denk er dan aan om meer ijzerrijk voedsel te eten, zoals:
- Rood vlees, varkensvlees en gevogelte
- Donkergroene bladgroenten, zoals spinazie en boerenkool
- Gedroogd fruit, zoals rozijnen en abrikoos
- Erwten, bonen en andere peulvruchten
- Zeevruchten
- Voedingsmiddelen verrijkt met ijzer
- Zaden en noten
Door het eten van vitamine C wordt ijzer beter door je lichaam opgenomen. Zorg er daarom voor dat je genoeg vitamine C-rijke voeding eet, zoals fruit en groente.
Het kan je lichaam ook ten goede komen om bepaalde voedselgroepen te vermijden die de opname van ijzer kunnen hinderen, als ze in grote hoeveelheden worden ingenomen. Denk bijvoorbeeld thee en koffie en calciumrijk voedsel, zoals melkproducten en ontbijtgranen.
Neem ijzertabletten als je dokter deze aanraadt
Over het algemeen zou je alleen ijzersupplementen moeten innemen als laatste redmiddel en als je dokter ze aanraadt. Dit is hoogstwaarschijnlijk het geval als je het ijzertekort niet meer kunt aanvullen met voeding.
Als je een ijzertablet neemt, probeer daar dan sinaasappelsap bij te drinken om de ijzeropname te stimuleren.
Hou in gedachten dat er nare bijwerkingen kleven aan het slikken van ijzertabletten. Dit zijn onder andere buikpijn, verstopping of diarree, maagzuur, misselijkheid en zwarte ontlasting.
Deze bijwerkingen worden echter minder naarmate de tijd verstrijkt en ze zijn bovendien afhankelijk van de dosis ijzer die je neemt.
SAMENVATTING:
Als je vermoedt dat je bloedarmoede hebt, ga dan naar je dokter. Deze raadt je waarschijnlijk aan om meer ijzerrijke voeding te eten (en vitamine C om de ijzeropname te bevorderen), of om supplementen te slikken.
Waar het op neerkomt
Bloedarmoede komt wereldwijd heel vaak voor.
Sommige mensen vertonen duidelijke symptomen, terwijl anderen helemaal geen symptomen ervaren. Dit hangt vaak af van de ernst van het ijzertekort.
Veel voorkomende tekenen en symptomen zijn onder andere oververmoeidheid, bleekheid, hartkloppingen, hoofdpijn en duizeligheid, kortademigheid, droge en beschadigde huid en haar, een pijnlijke of gezwollen tong en mond, rusteloze benen en breekbare of lepelvormige nagels.
Als je denkt dat je symptomen hebt die op een ijzertekort kunnen duiden, ga dan langs je huisarts. Het wordt niet aangeraden om zelf een diagnose te stellen.
Gelukkig zijn de meeste vormen van ijzergebrek relatief makkelijk te behandelen. Meestal door middel van een ijzerrijk dieet, of door het slikken van ijzertabletten (als je dokter deze aanraadt).