Hoewel veel mensen ijzer niet als voedingsstof zien, zal het je verbazen dat ijzergebrek in de Verenigde Staten het meest voor de hand liggende voedingstekort vormt. Bijna 10% van alle vrouwen heeft een ijzergebrek.
Laten we bekijken waarom ijzer zo belangrijk is voor je lichaam, wat er kan gebeuren als je er niet genoeg van binnenkrijgt en wanneer je ijzertabletten nodig hebt.
Waarom heb je ijzer nodig?
ijzer is een essentieel mineraal. “De belangrijkste reden waarom we ijzer nodig hebben, is dat het helpt om zuurstof door je lichaam te transporteren”, zegt Paul Thomas, EdD, RD, wetenschappelijke consultant, werkzaam bij de National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements.
Ijzer is een belangrijk onderdeel van hemoglobine: de substantie in de rode bloedcellen die zuurstof van je longen naar de rest van je lichaam verspreidt. Tweederde van het ijzer in je lichaam bestaat uit hemoglobine. Als je niet genoeg ijzer hebt, is je lichaam niet in staat om genoeg gezonde zuurstofdragende rode bloedcellen aan te maken. Een gebrek aan rode bloedcellen wordt bloedarmoede genoemd.
Zonder gezonde rode bloedcellen, krijgt je lichaam niet voldoende zuurstof. “Indien je lichaam niet genoeg zuurstof krijgt, word je moe”, zegt Thomas. Deze uitputting heeft invloed op allerlei aspecten, van hersenfunctie tot de werking van je afweersysteem. Als je zwanger bent, kan een ijzertekort de kans op vroeggeboorte of een kleinere baby vergroten.
Ijzer heeft nog meer belangrijke functies. “Ijzer is nodig voor gezonde cellen, huid, haar en nagels”, zegt Elaine Chottiner, klinisch assistent professor en bestuurder bij de General Hematology Kliniek van het medisch centrum van de Universiteit van Michigan.
Hoeveel ijzer heb je nodig?
De hoeveelheid ijzer die je lichaam dagelijks nodig heeft, hangt af van je leeftijd, geslacht en je algehele gezondheid.
Baby’s en kleuters hebben in het algemeen meer ijzer nodig dan volwassenen, omdat hun lichaam zich snel ontwikkelt. Tijdens de kindertijd hebben jongens en meisjes evenveel ijzer nodig: 10 mg per dag tussen de 4-8 jaar en 8 mg per dag tussen de 9-13 jaar.
Vanaf de puberteit neemt de dagelijks benodigde hoeveelheid ijzer van vrouwen toe. Vrouwen hebben meer ijzer nodig omdat ze bloed verliezen tijdens hun menstruatie. Voor vrouwen tussen de 19-50 jaar is de dagelijkse hoeveelheid ijzer daarom 18 mg, terwijl mannen nog steeds kunnen volstaan met 8 mg per dag.
Na de menopauze hebben vrouwen minder ijzer nodig. Zowel mannen als vrouwen hebben dan genoeg aan 8 mg per dag.
Mogelijk heb je meer ijzer nodig uit voeding of uit supplementen als je:
- Zwanger bent of borstvoeding geeft
- Te kampen hebt met nierfalen (zeker in combinatie met dialyse, die ijzer uit het lichaam kan onttrekken)
- Een maagzweer hebt, die bloedverlies kan veroorzaken
- Last hebt van darmproblemen waardoor je lichaam ijzer niet opneemt zoals gebruikelijk (denk aan Coeliakie, de ziekte van Crohn of Colitis ulcerosa)
- Teveel maagzuurremmers neemt die je lichaam ervan weerhouden om genoeg ijzer op te nemen
- Een maagverkleining bent ondergaan
- Veel sport (intensief sporten kan de rode bloedcellen aantasten)
Als je vegetariër of veganist bent, is het misschien ook nodig om ijzersupplementen te slikken. Je lichaam neemt ijzer uit plantaardig voedsel namelijk minder goed op dan ijzer uit vlees.
Hoe weet je of je een ijzertekort hebt?
“Mensen weten vaak niet dat ze bloedarmoede hebben totdat ze symptomen ervaren als een vale of bleke huid, moeheid of moeite krijgen met bewegen”, zegt Chottiner.
Als je weinig ijzer in je bloed hebt, heb je mogelijk ook de volgende verschijnselen:
- Ademnood
- Een snelle hartslag
- Koude handen en voeten
- De drang om vreemd voedsel te eten zoals modder of klei
- Breekbare of lepelvormige nagels en/of haarverlies
- Zweertjes in de mondhoeken
- Een pijnlijke tong
- Moeite met slikken (in het geval van een ernstig ijzertekort)
- Als je moe en niet vooruit te branden bent, is het verstandig om naar de dokter te gaan. “De verschillende stadia van een ijzertekort zijn relatief makkelijk op te sporen en te diagnosticeren aan de hand van een simpele bloedtest,” zegt Thomas. Zwangere vrouwen en mensen met darmziekten zoals Crohn, colitis ulcerosa of Coeliakie moeten hun ijzergehalte regelmatig laten testen.
Moet je een ijzertablet nemen?
Wanneer je weinig ijzer in je lichaam hebt, is het eten van ijzerrijke voeding zoals ijzer verrijkte ontbijtgranen, rood vlees, gedroogd fruit en bonen misschien niet afdoende. Je huisarts kan je in dat geval mogelijk ijzertabletten aanraden.
In zwangerschapsvitamines zit over het algemeen ijzer, maar ze bevatten niet allemaal de aanbevolen hoeveelheid. Ga dit met je dokter na voordat je begint met het slikken van ijzersupplementen.
Wanneer je ijzertabletten neemt, moet je dokter je bloed controleren om te zien of de ijzerwaarden omhoog zijn gegaan.
Kunnen ijzertabletten bijwerkingen veroorzaken?
IJzertabletten kunnen voor bijwerkingen zorgen die variëren van maagproblemen als misselijkheid, overgeven, diarree tot constipatie. Zwangere vrouwen zijn in het bijzonder vatbaar voor verstopping. Dit symptoom kan verlicht worden door extra vezels aan je dieet toe te voegen. Wat wellicht ook voor opluchting zorgt is het nemen van een laxeermiddel.
Begin met een lage dosis ijzer en bouw geleidelijk op naar de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid om bijwerkingen zoveel mogelijk te voorkomen. Als de ijzertabletten je maag van streek brengen, kan je huisarts de dosis ijzer of het soort tablet aanpassen. Je kunt ook proberen of het helpt om het ijzertablet met voedsel in te nemen.
Kun je teveel ijzer nemen
In tegenstelling tot andere supplementen, is meer ijzer niet beter. Volwassenen moeten dagelijks niet meer dan 45 mg ijzer binnen krijgen, tenzij ze behandeld worden en onder medisch toezicht staan.
Voor kinderen kan een te hoge dosis ijzer bijzonder giftig zijn. “Ijzertabletten zijn jonge kinderen fataal geworden omdat hun ijzerbehoefte in vergelijking tot volwassenen vrij laag is”, zegt Thomas. Indien je ijzertabletten slikt, is het daarom zeer belangrijk om deze hoog en achter gesloten deuren te bewaren, ver buiten het bereik van je kinderen. Symptomen van ijzervergiftiging bij kinderen omvatten erg overgeven, diarree, buikpijn, uitdroging en bloed in de ontlasting.
Omdat volwassenen beter kunnen reguleren hoeveel ijzer hun lichaam opneemt, is het moeilijker voor ze om een overdosis ijzer te krijgen door voeding of het slikken van tabletten. Mensen met de aandoening hemochromatose hebben echter moeite om hun ijzeropname te reguleren.
Normaal gesproken neem je ongeveer 10% op van al het ijzer dat je binnenkrijgt, maar voor mensen met hemochromatose loopt dit op tot ongeveer 30%. Het gevolg hiervan is dat het ijzergehalte in hun lichaam gevaarlijke waarden aan kan nemen. Het ijzeroverschot slaat zich op in organen zoals de lever, het hart en de alvleesklier, waar het kan leiden tot cirrose, hartfalen en diabetes. Mensen met hemochromatose moeten dan ook geen ijzertabletten slikken.